Türk Vatandaşlarına Hasredilen Meslekler (10.10.2025 Değişikliği Öncesi)

Türkiye’de bazı mesleklerin icrası yalnızca Türk vatandaşlarına tanınmış olup, yabancı gerçek kişilerin bu alanlarda faaliyette bulunmaları hukuken mümkün değildir. Bu sınırlama, hem kamu düzenini koruma hem de bazı mesleklerin doğası gereği devletin egemenlik yetkisiyle yakından ilişkili olması sebeplerine dayanır. Bu nedenle, yabancıların Türkiye’de çalışabilmeleri genel kural olarak mümkün olsa da, bazı meslekler Türk vatandaşlarına hasredilmiştir.

1. Hukuki Dayanak

Türk vatandaşlarına özgü meslekler, temel olarak kanunlarla düzenlenmiştir. 4817 sayılı Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanun’un 4. maddesi uyarınca, bazı mesleklerin yalnızca Türk vatandaşları tarafından icra edilebileceği açıkça belirtilmiştir. Ayrıca, özel kanunlarda da (örneğin 1136 sayılı Avukatlık Kanunu, 1219 sayılı Tababet ve Şuabatı Sanatlarının Tarzı İcrasına Dair Kanun vb.) bu yasakların detayları yer almaktadır.

Bu düzenlemeler, yalnızca vatandaşlık şartını değil, bazen Türkiye’de diploma denkliği, meslek odası kaydı veya Türkçe bilme zorunluluğu gibi ek şartları da içerebilir.

2. Türk Vatandaşlarına Hasredilen Meslekler

1. Özel Güvenlik Şirketleri İçin Kurucu, Yönetici, Eğitici ile Şirket Tüzel Kişi Ortağının Yetkilendirdiği Temsilciler (Özel Güvenlik Hizmetlerine Dair Kanun, 5'inci madde)

2. Özel Güvenlik Görevlileri (Özel Güvenlik Hizmetlerine Dair Kanun, 10'uncu madde)

3. Çarşı ve Mahalle Bekçiliği (Çarşı ve Mahalle Bekçileri Hakkında Kanun, 3'üncü madde)

4. Mali Müşavirlik  (Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanunu, 4'üncü madde)

5. Kooperatif Yönetim Kurulu Üyeleri (Kooperatifler Kanunu, 56'ncı madde)

6. Gümrük Müşavir Yardımcısı (Gümrük Kanunu, 227'nci madde)

7. Türkçeden Başka Dille Öğretim Yapan ve Yabancılar Tarafından Açılmış Bulunan Okulların Kurucuları(Özel Öğretim Kanunu, 8'inci madde)

8. Özel Hastanelerde Mesul Müdür (Hususi Hastaneler Kanunu, 9'uncu madde)

9. Diş Hekimliği (Tababet ve Şuabatı Sanatlarının Tarzı İcrasına Dair Kanun, 30'uncu madde)

10. Hastabakıcı (Tababet ve Şuabatı Sanatlarının Tarzı İcrasına Dair Kanun, 63'üncü madde)

11. Eczacılık  (Eczacılar ve Eczaneler Hakkında Kanun, 2'nci madde)

12. Veterinerlik (Veteriner Hekimliği Mesleğinin İcrasına, Türk Veteriner Hekimleri Birliği ile Odalarının Teşekkül Tarzına ve Göreceği İşlere Dair Kanun, 2'nci madde)

13. Uzmanlık Eğitimi Dışında Çalışacak Yabancı Asistanlar (Tıpta Uzmanlık Tüzüğü, 20'nci madde)

14. Noter (Noterlik Kanunu, 7'nci madde)

15. Hakim ve Savcı (Hakimler ve Savcılar Kanunu, 7'nci madde)

16. Avukat (Avukatlar Kanunu, 3'üncü madde)

17. Arabulucu (Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu, 20'nci madde)

18. Konkordato Komiseri (Konkordato Komiserliği ve Alacaklılar Kuruluna Dair Yönetmeliği, 4'üncü madde)

19. Stajyer Havacılık Bilgi Yönetimi Memuru (Havacılık Bilgi Yönetimi Personeli Lisans ve Derecelendirme Yönetmeliği, 16'ncı madde)

20. Fahri Trafik Müfettişi (Karayolları Trafik Kanun, Ek 6'ncı madde)

21. Taşıma İşleri Organizatörlüğü (Taşıma İşleri Organizatörlüğü Yönetmeliği, 7'nci madde)

22. Acente Sorumlusu, Seyahat Acentesi Sorumlusu (Seyahat Acenteleri ve Seyahat Acenteleri Birliği Kanunu, 3'üncü madde)

23. Turist Rehberi (Turist Rehberliği Meslek Kanunu, 3'üncü madde)

24. Kara Suları Dahilinde Balık, İstiridye, Midye, Sünger, İnci, Mercan İhracı, Dalgıçlık, Arayıcılık, Kılavuzluk, Kaptanlık, Çarkçılık ,Katiplik, Tayfalık vb. (Kabotaj Kanunu, 3'üncü madde)

25. Spor Müşavirleri (Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü Spor Müşavirleri Atanma ve Çalıştırma Yönetmeliği, 5'inci madde)

26. Tarım Alanında İş Aracısı (Tarımda İş Aracılığı Yönetmeliği, 6'ncı madde)

27. Gemi Acente Yetkilisi ve Gemi Acente Personeli (Gemi Acenteleri Yönetmeliği, 7 ve 8'inci madde)

28. Daimî Nezaretçi, Teknik Eleman (Maden Yönetmeliği, 125 ve 130'uncu madde)

29. Sağlık Meslek Hizmet Birimi Sorumlusu-Ruhsat Sahibi (Sağlık Meslek Mensuplarının Serbest Meslek İcrası Hakkında Yönetmelik, 5’inci madde)

3. Bu Düzenlemelerin Amacı

Türk vatandaşlarına özgü mesleklerin belirlenmesindeki temel amaç, kamu güvenliği, kamu yararı ve milli egemenlik ilkelerini korumaktır. Özellikle hukuk, güvenlik ve sağlık gibi doğrudan vatandaşların temel hak ve özgürlüklerini etkileyen mesleklerin yabancılar tarafından icra edilmesi, devletin bu alanlardaki denetim yetkisini zayıflatabilir. Bu nedenle yasa koyucu, söz konusu meslekleri Türk vatandaşlarına hasretmiştir.

4. Sonuç

Türkiye’de yabancıların çalışma hayatına katılımı teşvik edilmekle birlikte, bazı meslekler devletin egemenlik alanı içinde değerlendirilmekte ve bu nedenle yalnızca Türk vatandaşlarına açık tutulmaktadır. Yabancı bir kişinin Türkiye’de hangi meslekleri icra edebileceği veya hangi alanlarda kısıtlama bulunduğu hususu, hem bireysel çalışma izni başvurularında hem de işverenler açısından dikkatle değerlendirilmelidir.